Dzień wolny za święto w sobotę – zasady oddawania

Dzień wolny za święto w sobotę pracodawca ma obowiązek oddać pracownikowi w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym to święto sobotnie wypada. Już z tego powodu zatem nie ma możliwości, aby np. oddać przypadające na sobotę w 2020 roku święto 15 sierpnia np. w czerwcu, aby pracownicy mieli długi weekend po święcie Bożego Ciała, jeśli okres rozliczeniowy, na który przypada sierpień, nie obejmuje czerwca.

Należy też od razu zaznaczyć, że zgodnie z przepisami kodeksu pracy to święto, które jest dniem ustawowo wolnym od pracy, nie musi przypadać na sobotę, aby pracodawca miał obowiązek oddać za nie dzień wolny. Przepisy nie mówią wprost o sobocie, ale o dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. W większości przypadków będzie to właśnie sobota, ale równie dobrze pracownik może pracować np. od wtorku do soboty, a jego weekend obejmuje niedzielę i poniedziałek. Wówczas dniem wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy będzie dla pracownika poniedziałek.

Dzień wolny za święto w sobotę – co jest w przepisach kodeksu pracy

Stosownie do przepisu art. 129 §1 kodeksu pracy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Od zasady tej są oczywiście wyjątki, np. w równoważnym systemie czasu pracy można dniówkę pracowniczą wydłużyć do 12, 16 a nawet 24 godzin, z kolei zgodnie z art. 129 §2 kodeksu pracy okres rozliczeniowy może zostać w określonych przypadkach wydłużony do 12 miesięcy. W każdym razie co do zasady – pracownik pracuje średnio 5 dni w tygodniu.

A ponieważ niedziela jest dniem ustawowo wolnym od pracy, to w tygodniu pracownik musi mieć jeszcze jeden dzień wolny, aby średnio pracował właśnie 5 dni w tygodniu. Jak wspomnieliśmy – nie musi to być sobota.

Jednocześnie zgodnie z art. 130 §2 kodeksu pracy każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. W praktyce, nie wnikając już w przepisy – generalnie jeśli założymy np. miesięczny okres rozliczeniowy, w miesiącu tym są 22 dni robocze do przepracowania, a w jedną z sobót wypada święto, to wymiar w tym okresie rozliczeniowym – 22 dni po 8 godzin każdy, czyli 176 godzin do przepracowania, obniża się o 8 godzin. Pracodawca musi oddać pracownikowi dzień wolny za święto w sobotę w tym okresie rozliczeniowym, czyli w tym miesiącu.

Podobnie, jeśli założymy np. trzymiesięczny okres rozliczeniowy – przyjmijmy lipiec, sierpień i wrzesień 2020 roku. W lipcu są 23 dni robocze, w sierpniu 21 dni roboczych i we wrześniu 22 dni robocze, to w tym okresie rozliczeniowym pracownik ma do przepracowania 23*8+21*8+22*8 = 528 godzin, ale dzień ustawowo wolny od pracy – 15 sierpnia – wypada właśnie w sobotę, a więc w tym okresie rozliczeniowym pracodawca musi oddać dzień wolny za święto w sobotę. Oddać, czyli pomniejszyć wymiar do przepracowania w tym okresie rozliczeniowym właśnie o te 8 godzin, zgodnie z art. 130 §2 kodeksu pracy.

Obowiązujący pracownika w danym okresie rozliczeniowym wymiar czasu pracy ustala się zgodnie z przepisem art. 130 §1 kodeksu pracy w ten sposób, że należy przemnożyć 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w tym okresie rozliczeniowym i dodać do wyniku 8 godzin za każdy tzw. dzień wystający poza pełne tygodnie. Należy pamiętać, że ten obowiązujący wymiar czasu pracy ustala się dla każdego pracownika osobno, w jednym zakładzie pracy pracownicy mogą bowiem pracować w różnych wymiarach czasu pracy, w różnych systemach czasu pracy itp.

Generalnie ustala się wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym, przygotowuje harmonogram – grafik czasu pracy i wręcza pracownikom na dany okres rozliczeniowy, czy na co najmniej jeden pełny miesiąc. Wyjątki od obowiązku tworzenia harmonogramów czasu pracy wskazane są w przepisie art. 129 §4 kodeksu pracy i dotyczą m.in. sytuacji, w której godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy wynikają z obwieszczenia, pracownik pracuje w indywidualnym rozkładzie czasu pracy itp.

Dzień wolny za święto w sobotę poza okresem rozliczeniowym

Powstaje pytanie, czy dzień wolny za święto w sobotę można pracownikowi oddać w innym okresie rozliczeniowym – z inicjatywy pracodawcy czy na jego wniosek? Taka sytuacja może się zdarzyć w praktyce – Boże Ciało w czerwcu wypada w czwartek, w sierpniu 15 sierpnia – święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wypada w sobotę – niektórzy pracownicy chcieliby mieć np. długi weekend w czerwcu, a pracodawcom z kolei oddanie już w czerwcu święta sierpniowego byłoby na rękę. Czy to jest dopuszczalne? Czy można oddać dzień wolny za święto poza tym okresem rozliczeniowym, w którym to święto wypada?

Taki dzień wolny za święto w sobotę oddany poza okresem rozliczeniowym skutkowałby tym, że w okresie rozliczeniowym pracownik wypracuje te 8 godzin więcej niż powinien, z kolei w innym okresie rozliczeniowym – tym, w którym to sobotnie święto jest oddawane – nie dopracuje do pełnego wymiaru.

W tym pierwszym przypadku pracownik miałby zatem prawo do wynagrodzenia za nadgodziny, z kolei w tym drugim pracodawca nie mógłby obniżyć wynagrodzenia pracownika ze względu na odpowiednio niższą liczbę przepracowanych godzin – w najgorszym wypadku pracownik mógłby się domagać wypłacenia mu wynagrodzenia przestojowego, ponieważ był gotów do wykonywania pracy, a nie wykonywał jej z powodu decyzji pracodawcy o oddaniu dnia wolnego za święto w sobotę w innym okresie rozliczeniowym.

W praktyce ten dzień wolny za święto w sobotę pracodawca oddaje w okresie rozliczeniowym, w którym to święto sobotnie wypada. Może to zrobić w wyznaczonym przez siebie, konkretnym dniu, a może również np. w tym zakresie uwzględnić wnioski pracowników i każdemu z nich ten dzień wolny za święto w sobotę oddać w różnych datach.

Może się okazać, że w danym miesiącu święto, które jest dniem ustawowo wolnym od pracy faktycznie wypada w sobotę. Pracodawca wyznacza dzień wolny za to sobotnie święto. Okazuje się, że jeden z pracowników w tę sobotę przebywał na zwolnieniu lekarskim. Czy pracodawca ma obowiązek oddać mu dzień wolny w takiej sytuacji? Tak, pracownikowi, którego zwolnienie lekarskie obejmowało sobotnie święto należy oddać dzień wolny – bez znaczenia jest tu fakt, iż w tym dniu (w tę sobotę) przebywał on na zwolnieniu lekarskim.

Gdyby bowiem pracodawca nie oddał mu tego dnia wolnego, to tym samym nie obniżyłby wymiaru do przepracowania w okresie rozliczeniowym. Samo zwolnienie lekarskie już obniża ten wymiar, ale trzeba go również obniżyć, a więc oddać dzień wolny za święto w sobotę także pracownikowi, który w tę sobotę przebywał na zwolnieniu lekarskim,

Natomiast inaczej sprawa wygląda w sytuacji, gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim w tym dniu, który jest wyznaczonym dniem wolnym za święto w sobotę. W takim wypadku pracownik niejako „ma wolne” z innego tytułu – z powodu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, a więc i tak jego wymiar czasu pracy do przepracowania w tym okresie rozliczeniowym jest obniżony. Takiemu pracownikowi pracodawca nie musi wyznaczać innego dnia wolnego za święto w sobotę.

Tak samo sytuacja będzie wyglądać, gdy pracownik przebywa na urlopie wypoczynkowym czy macierzyńskim/rodzicielskim w okresie, w którym wypada ten dzień wolny oddawany za święto przypadające w sobotę. On również nie skorzysta z dodatkowego dnia wolnego w innej dacie. Pracownik ten dzień wolny za święto w sobotę wykorzystał w ten sposób, że i tak nie świadczył w tym dniu pracy, a nie ma znaczenia, że nie świadczył jej właśnie z powodu przebywania na urlopie wypoczynkowym, szkoleniowym, okolicznościowym, macierzyńskim, rodzicielskim czy ojcowskim.

Na zakończenie dla porządku należy dodać, że pracodawca oddaje dzień wolny za święto w sobotę (czy innym dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy jedynie, gdy to święto jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Na ten temat szerzej pisaliśmy na naszym blogu partnerskim m.in. w artykule Dni ustawowo wolne od pracy. Zapraszamy do lektury.

A więcej o okresach rozliczeniowych i czasie pracy w naszym szkoleniu: kurs kadr online z zaświadczeniem MEN