Zwolnienie lekarskie w czasie urlopu bezpłatnego – czy choroba przerywa urlop bezpłatny i czy należy się za jej okres zasiłek chorobowy?

Stosownie do art. 174 §1 kodeksu pracy na wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Od razu należy zwrócić tu uwagę na dwie sprawy – po pierwsze, urlopu bezpłatnego udziela się pracownikowi jedynie na jego wniosek, a nie np. z inicjatywy pracodawcy. Zabronione jest przymusowe wysyłanie pracowników na urlopy bezpłatne, np. w chwilowo trudniejszej kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Po drugie – z powołanego przepisu wynika wprost, iż pracodawca może, a nie musi udzielić urlopu bezpłatnego. Oznacza to, że pracodawca nie musi zaakceptować wniosku pracownika i udzielenia urlopu bezpłatnego może odmówić. Sam wniosek pracownika nie musi wskazywać uzasadnienia, dla którego pracownik chce skorzystać z urlopu bezpłatnego, powinien jedynie wskazywać okres „od do”, w jakim pracownik chciałby z tego urlopu bezpłatnego skorzystać.

Zwolnienie lekarskie w okresie urlopu bezpłatnego

Może się okazać, że w czasie urlopu bezpłatnego pracownik rozchoruje się i „pójdzie” na zwolnienie lekarskie. Wielu pracowników zastanawia się wówczas, czy za czas tego zwolnienia lekarskiego, przypadającego w czasie urlopu bezpłatnego, zachowują oni prawo do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego. Od razu należy podkreślić, że nie – za czas choroby na urlopie bezpłatnym wynagrodzenie chorobowe ani zasiłek chorobowy nie należą się.

Urlop bezpłatny zawiesza funkcjonowanie stosunku pracy. W jego okresie nie dochodzi do przerwania samego zatrudnienia, ale niejako zawieszenia. Oznacza to, że co do zasady w czasie urlopu bezpłatnego pracownik nie świadczy pracy, nie otrzymuje wynagrodzenia, a pracodawca nie ma obowiązku uiszczania za pracownika jakichkolwiek składek ZUS czy zaliczek na podatek dochodowy. A to jeszcze nie wszystko. Za okres urlopu bezpłatnego pracownik nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego (jedynie w przypadku urlopu bezpłatnego, trwającego krócej niż jeden miesiąc ten urlop bezpłatny nie ma wpływu na wymiar należnego urlopu wypoczynkowego), okres ten nie jest wliczany również do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (chyba, że regulamin pracy nakazuje wliczanie urlopu bezpłatnego do stażu pracy, co w praktyce zdarza się bardzo rzadko).

Jednocześnie zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej potocznie ustawą zasiłkową) zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego.

Jedyna sytuacja, w której za czas choroby w okresie urlopu bezpłatnego pracownik niejako nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego to udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy. Zgodnie z art. 174(1) §1 kodeksu pracy za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Mamy zatem do czynienia z sytuacją, w której w zakładzie pracy X pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym, który został mu udzielony w celu podjęcia pracy w zakładzie Y, pracownik ten rozchorował się, a ponieważ w zakładzie pracy Y on normalnie świadczy pracę i podlega ubezpieczeniu chorobowemu, które nie zostało zawieszone, ma prawo do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego. Płatnikiem tego zasiłku będzie albo zakład pracy Y albo ZUS. Natomiast ten zasiłek chorobowy nie będzie przysługiwał w zakładzie pracy X, bo tu pracownik cały czas przebywa na urlopie bezpłatnym.

Nic zatem nie da pracownikowi choroba w czasie urlopu bezpłatnego – sam urlop bezpłatny nie zostaje przerwany (jak to ma miejsce w przypadku urlopu wypoczynkowego), a za czas choroby w czasie urlopu bezpłatnego zasiłek chorobowy nie przysługuje. W wyroku z dnia 12 czerwca 2002 roku sygn. III UZP 4/02 Sąd Najwyższy potwierdzi, iż okres choroby pracownika w czasie urlopu bezpłatnego nie przerywa biegu tego urlopu.