Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron ustnie – czy jest ważne i skuteczne?

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest jednym z trybów zakończenia stosunku pracy. Tryb ten został wskazany w przepisie art. 30 §1 pkt 1 kodeksu pracy – umowa o pracę rozwiązuje się na mocy porozumienia stron. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest wygodne – pozwala na zakończenie umowy w każdym czasie, bez wskazywania powodu zakończenia współpracy między stronami itp.

Z propozycją rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron może w każdej chwili wystąpić zarówno pracownik, jak i pracodawca. O ile jednak ta forma zakończenia umowy o pracę w teorii nie budzi żadnych wątpliwości, tak w praktyce w związku z rozwiązaniem umowy o pracę za porozumieniem stron mogą pojawić się kwestie, decydujące nawet o bezskuteczności tego rozwiązania. Omówmy zatem szerzej to zagadnienie.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron – kiedy umowa się kończy

Propozycja rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron może zostać przedstawiona drugiej stronie umowy o pracę zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę oraz w każdym momencie. Nie ma tu znaczenia, czy pracownik jest w pracy, w czasie urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego czy w czasie jakiejkolwiek innej nieobecności w pracy. Art. 41 kodeksu pracy nie znajduje tutaj zastosowania – on dotyczy ochrony przed wypowiedzeniem i nie pozwala pracodawcy na wręczenie pracownikowi wypowiedzenia umowy o pracę w czasie nieobecności usprawiedliwionej, ale nie dotyczy on rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.

W propozycji rozwiązania umowy o pracę należy wskazać tryb rozwiązania (porozumienie) oraz proponowaną datę rozwiązania umowy w tym trybie. Nie wystarczy napisać „Zwracam się z prośbą o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron. Należy napisać „Zwracam się z prośbą o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron. W przypadku akceptacji proponuję, aby umowa rozwiązała się z dniem 30 września 20xx roku. Samo zaproponowanie rozwiązania umowy w tym trybie, nawet po wyrażeniu zgody przez drugą stronę umowy, nie doprowadzi jeszcze do rozwiązania umowy, bo nie została ustalona data, w której ta umowa ma się rozwiązać.

Z drugiej strony, może się okazać, że np. pracownik złoży ofertę rozwiązania umowy o pracę w tym trybie z myślą o tym, aby rozwiązała się ona na koniec miesiąca, jednakże nie wskaże tej daty jako proponowanej daty rozwiązania stosunku pracy. Swoją ofertę złoży pracodawcy w połowie miesiąca. Pracodawca wyrazi zgodę, a skoro w propozycji nie wskazano daty rozwiązania umowy, to – jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 stycznia 2001 roku sygn. I PKN 844/00 nieokreślenie, choćby dorozumiane, w porozumieniu o rozwiązaniu stosunku pracy terminu jego ustania powoduje rozwiązanie tego stosunku w dniu zawarcia porozumienia – w tym konkretnym przypadku w dniu, w którym pracodawca zgodził się na nie.

Kolejna rzecz – może się okazać, że w swojej propozycji rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron pracodawca czy pracownik wskażą termin, w jakim oczekują odpowiedzi na propozycję. Po upływie tego terminu propozycja przestaje wiązać. Jeśli pracownik pisze do pracodawcy wniosek o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, wskazując, że oczekuje odpowiedzi do dnia np. 25 września 20xx roku, a jeśli pracodawca się zgodzi, to proponuje, aby umowa rozwiązała się z dniem 30 września 20xx roku, to do 25 września pracodawca powinien się do tej propozycji ustosunkować.

W wyroku z dnia 14 września 1998 roku sygn. I PKN 315/98 Sąd Najwyższy stwierdził, iż jeżeli pracownik w piśmie zawierającym ofertę rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron oznaczył datę tego rozwiązania, to następuje ono tylko w przypadku złożenia przez pracodawcę do tego czasu oświadczenia o przyjęciu oferty. Należy bowiem pamiętać, że wystąpienie przez jedną ze stron z propozycją rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron jest ofertą, którą druga strona może przyjąć albo odrzucić, a nie może być wątpliwości, jakie jest stanowisko drugiej strony – czy przyjmuje ona ofertę, czy ją odrzuca.

Oczywiście, jeśli pracodawca wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy w tym trybie np. w dniu 2 października, to propozycja staje się bezprzedmiotowa, gdyż w jej treści proponowana data rozwiązała umowy to 30 września. A skoro tak, to pracodawca wyraził swoją wolę już po terminie, do jakiego propozycja była wiążąca. W takiej sytuacji pracownik musi z pracodawcą ustalić nowy termin rozwiązania umowy, jeśli już doszli do porozumienia co do samego rozwiązania umowy w tym trybie.

W praktyce termin rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron ustala się tak, aby pracownik zdążył jeszcze wykorzystać do dnia rozwiązania umowy należny urlop wypoczynkowy, aby ominąć w ten sposób konieczność wypłacenia dodatkowego świadczenia, jakim jest ekwiwalent za urlop. Formalnie nie ma jednak takiego obowiązku – na drodze porozumienia stron można rozwiązać umowę o pracę natychmiast, w dniu dzisiejszym.

Cofnięcie zgody na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron

Należy pamiętać, że zgoda na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron w pewnych sytuacjach może zostać cofnięta. Jeśli pracodawca proponuje pracownikowi rozwiązanie umowy w tym trybie, jednocześnie grożąc pracownikowi, że jeśli ten się nie zgodzi, to zostanie zwolniony dyscyplinarnie, to nawet w przypadku wyrażenia zgody pracownik może ją cofnąć, powołując się na wadę swojego oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem groźby. Podobnie swoją zgodę może wycofać kobieta która nie wie, że jest w ciąży – może ona powołać się na wadę oświadczenia woli, które zostało złożone pod wpływem błędu (gdyby wiedziała, że jest w ciąży, to na pewno nie zgodziłaby się na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron).

Co do zasady zgodę można cofnąć do czasu, zanim dojdzie do rozwiązania umowy w tym trybie. W szczególnych przypadkach (wada oświadczenia woli) można tę zgodę cofnąć również już po rozwiązaniu umowy o pracę.

Podobnie, jeśli np. pracodawca złoży pracownikowi propozycję rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron, to może ją w każdej chwili cofnąć. Pracownik swoją propozycję również może cofnąć – oczywiście dopóki umowa nie została rozwiązana.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron ustnie

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest takim typowym „bezkonfliktowym” sposobem na zakończenie współpracy. W zasadzie jeśli obie strony chcą rozwiązać umowę, porozumiały się w tym zakresie, to samo porozumienie nie musi mieć ani specjalnej treści, ani formy. Nie ma tu obowiązku konsultacji związkowych, zawierania pouczenia o możliwości odwołania się do sądu pracy, za porozumieniem stron można rozwiązać każdą umowę i w każdej chwili, również w okresie ochronnym. A samo rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron może odbyć się nawet ustnie.

Dla celów dowodowych najlepiej oczywiście, aby propozycja rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron miała formę pisemną i zgoda (przyjęcie oferty) również miała formę pisemną. Przepisy kodeksu pracy nie przewidują jednak żadnej specjalnej formy – ustne rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron będzie ważne i skuteczne – doprowadzi do rozwiązania umowy.

Tryb rozwiązania umowy o pracę pracodawca musi oczywiście wskazać w świadectwie pracy, jakie ma obowiązek wystawić pracownikowi – co do zasady – w dniu, w którym kończy się umowa. Jeśli porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę zostało zawarte ustnie, w aktach osobowych nie ma oczywiście żadnego dokumentu potwierdzającego ten fakt, a jedynie właśnie w świadectwie pracy znajdzie się adnotacja i wskazanie trybu rozwiązania umowy.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron – termin zakończenia

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron może mieć miejsce również, jeśli wcześniej jedna ze stron złożyła drugiej stronie wypowiedzenie umowy o pracę. W tym wypadku swój bieg zaczyna okres wypowiedzenia, a nic nie stoi na przeszkodzie, aby w jego tracie rozwiązać umowę o pracę na drodze porozumienia. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli np. pracownik znajdzie już nową pracę i nie chce czekać do upływu okresu wypowiedzenia – wówczas, jeśli tylko pracodawca się zgadza, możliwe jest właśnie rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron.

W wyroku z dnia 30 lipca 1981 roku sygn. I PR 63/81 Sąd Najwyższy potwierdził wprost, iż nie ma przeszkód prawnych do zmiany trybu rozwiązania umowy o pracę w trakcie biegnącego wypowiedzenia na porozumienie stron, na które obie strony się zgadzają.

Należy tu jednak odróżnić dwie kwestie – rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron w czasie, gdy biegnie już okres wypowiedzenia od zawarcia porozumienia o skróceniu okresu wypowiedzenia. W tym drugim przypadku na podstawie art. 36 §6 kodeksu pracy po dokonaniu wypowiedzenia strony mogą ustalić wcześniejszą datę rozwiązania umowy, przy czym nie zmienia to trybu zakończenia umowy – ona nadal rozwiąże się za wypowiedzeniem, tyle, że skrócony zostanie jego okres. Z kolei w przypadku, gdy wypowiedzenie zostało złożone, a w okresie wypowiedzenia strony zawierają porozumienie nie o skróceniu okresu wypowiedzenia, a o rozwiązaniu umowy o pracę właśnie za porozumieniem stron, to umowa rozwiązuje się w tym drugim trybie – za porozumieniem stron.

Pracownik musi mieć tego świadomość, może to bowiem mieć wpływ na określone uprawnienia, np. brak prawa do zasiłku dla bezrobotnych przez pierwsze 3 miesiące po zarejestrowaniu się w Urzędzie pracy.

Generalnie – jeśli w propozycji rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron wskazano proponowaną datę rozwiązania umowy, to jeśli druga strona akceptuje ofertę zakończenia stosunku pracy w tym trybie, umowa rozwiązuje się we wskazanej w propozycji dacie. Jeśli z kolei nie wskazano tej daty, umowa rozwiązuje się z dniem akceptacji propozycji przez drugą stronę.