Urlop macierzyński – ile wynosi i kiedy się zaczyna. Komu się należy urlop macierzyński?

Urlop macierzyński jest jednym z uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem. W znakomitej większości przypadków korzystają z niego pracownice, które urodziły dziecko w czasie trwania stosunku pracy. Należy jednak pamiętać, że nie tylko pracownica – matka dziecka ma prawo do urlopu macierzyńskiego. Sam wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci, urodzonych przy jednym porodzie, z kolei co do zasady pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu, chyba, że pracownica złożyła wniosek o urlop macierzyński jeszcze przed porodem (co w praktyce rzadko się zdarza).

Urlop macierzyński – ile wynosi?

Wymiar urlopu macierzyńskiego określony został w przepisie art. 180 §1 kodeksu pracy i wynosi on:

1) 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;

2) 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;

3) 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;

4) 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;

5) 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Należy pamiętać, że przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego jeden tydzień tego urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Wynika to wprost z przepisu art. 183(1) §1 kodeksu pracy. Gdyby zatem powyższe tygodnie przeliczyć na dni kalendarzowe, to urlop macierzyński po urodzeniu jednego dziecka to 140 dni kalendarzowych, dwojga dzieci to 217 dni kalendarzowych, trojga dzieci przy jednym porodzie – 231 dni kalendarzowych, czworga dzieci przy jednym porodzie – 245 dni kalendarzowych, a pięciorga i więcej dzieci urlop macierzyński to 259 dni kalendarzowych.

Urlop macierzyński – kiedy się zaczyna?

W praktyce, dzień porodu jest co do zasady pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego. Ten urlop macierzyński nie zaczyna się od dnia następnego, ale właśnie od dnia porodu. Przykładowo, jeśli pracownica przebywa na zwolnieniu lekarskim ciążowym, a w dniu 6 października urodziła jedno dziecko, to od tego 6 października liczy się 20 tygodni (140 dni kalendarzowych) urlopu macierzyńskiego. Co ważne, jeśli pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu, to pracownica nie musi nawet składać wniosku o udzielenie tego urlopu macierzyńskiego – on się rozpoczyna z mocy przepisów (Nie oznacza to, że ten urlop macierzyński ma się zacząć właśnie 6 października – zgodnie z art. 180 §2 kodeksu pracy do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego pracownica może wykorzystać jeszcze przed przewidywaną datą porodu. Do takiego wniosku załącza zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu.

Zgodnie z art. 180 §4 kodeksu pracy po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego pracownica może zrezygnować z jego pozostałej części i wrócić do pracy, pod warunkiem jednak, że niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego przejmie pracownik – ojciec wychowujący dziecko (przepis mówi wyraźnie – ojciec pracownik, a więc nie może przejąć tej części macierzyńskiego ojciec zatrudniony na zleceniu, prowadzący własną działalność gospodarczą itp.) albo przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową (tu już nie ma mowy o urlopie macierzyńskim. Urlop macierzyński jest świadczeniem związanym ze stosunkiem pracy – pracownica może go przerwać, jeśli do dnia jego zakończenia osobistą opiekę nad dzieckiem przejmie np. ojciec – zleceniobiorca czy ojciec – przedsiębiorca).

Opisane powyżej to sposób przerwania czy podzielenia urlopu macierzyńskiego na drodze porozumienia między rodzicami dziecka. Jeśli pracownica chce przerwać urlop macierzyński po 14 tygodniach korzystania z niego i pozostałą część niejako przekazać ojcu dziecka, musi w tym zakresie złożyć wniosek o rezygnację z urlopu macierzyńskiego i wraz z nim zgłosić termin powrotu do pracy.

Podobnie będzie w przypadku, w którym matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wówczas może ona zrezygnować z urlopu macierzyńskiego już po 8 tygodniach korzystania z niego, pod warunkiem jednak, że:

1) pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny;

2) przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka albo ubezpieczony – inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Jak widać, w tym wypadku urlop macierzyński może przejąć nie tylko pracownik – ojciec dziecka, ale również pracownik – inny członek najbliższej rodziny. Co ważne, po zmianach przepisów w dniu 7 września 2019 roku pracownik – inny członek rodziny, jeśli przejmuje po matce korzystanie z urlopu macierzyńskiego, jest chroniony przed wypowiedzeniem mu umowy o pracę. Należy tu zwrócić uwagę, że przepisy nie precyzują, kto może być tym członkiem najbliższej rodziny.

Urlop macierzyński może zostać przejęty przez ojca albo innego członka rodziny pracownicy w sytuacji, gdy zmarła ona przy czy po porodzie (art. 180 §12 kodeksu pracy), porzuciła nowo narodzone dziecko (art. 180 §13 kodeksu pracy – przejęcie urlopu może nastąpić dopiero po 8 tygodniach po porodzie). Sam urlop macierzyński może zostać przejęty przez ojca dziecka również w sytuacji, gdy nieaktywna zawodowo matka podejmuje zatrudnienie (art. 180 §17 kodeksu pracy).

Więcej na ten temat w naszych szkoleniach: kurs kadrowy online z zaświadczeniem MEN oraz przede wszystkim w naszym dedykowanym szkoleniu: uprawnienia pracownicze związane z rodzicielstwem – kompleksowe omówienie. Zapraszamy do zapoznania się z programami kursów oraz udziałem w nich.