Praca ponad 8 godzin na dobę – jak udzielać urlopu wypoczynkowego pracownikom, którzy mają wydłużone dniówki robocze?

Spora grupa pracodawców ma problem z ustaleniem, jak udzielać urlopów wypoczynkowych niepełnoetatowcom albo pracownikom, którzy są zatrudnieni na pełnym etacie, ale wykonują pracę ponad 8 godzin na dobę, np. pracują po 12 godzin w równoważnym systemie czasu pracy. Problem sprawia im ustalenie, czy mają oni 20 albo 26 dni, liczonych po te 12 godzin, czy może najpierw te 20 albo 26 dni urlopu wypoczynkowego należy przeliczyć na godziny, a dopiero potem udzielać w dniówkach 12-godzinnych? Ponieważ problem ten dość często pojawia się w praktyce, omówmy to zagadnienie.

Urlop wypoczynkowy w wydłużonych dniówkach pracowniczych

Co do zasady dzień urlopu wypoczynkowego (przeliczeniowy) to 8 godzin. Wynika to wprost z przepisu art. 154(2) §2 kodeksu pracy. Nie zawsze jednak jest tak, że pracownik, nawet zatrudniony na pełnym etacie, pracuje 8 godzin – równie dobrze może on pracować mniej albo więcej niż te 8 godzin. Stosownie do przepisu art. 154(2) §1 kodeksu pracy urlopu wypoczynkowego udziela się pracownikowi w dniach, które są dla niego dniami pracy, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy. Oznacza to, że jeśli pracownik pracuje np. jedynie w poniedziałki, środy i czwartki, a chce mieć wolny cały tydzień, to urlop wypoczynkowy zostanie udzielony jedynie we wskazanych dniach, a nie od poniedziałku do piątku.

Zgodnie z przepisem art. 154 §1 kodeksu pracy wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 albo 26 dni rocznie, w zależności od stażu pracy. Jeśli pracownik posiada staż pracy co najmniej 10 lat (wraz z okresami zaliczalnymi, np. szkołą, pracą za granicą itp.), to ma prawo do wyższego wymiaru urlopu. Nie oznacza to jednak, że przysługuje mu 20 albo 26 dni fizycznej nieobecności urlopowej w pracy. Jeśli pracuje on ponad 8 godzin na dobę, to fizycznie wykorzysta mniej dni urlopu. Tyle, że praca ponad 8 godzin na dobę jest równoważona albo skróconymi dniówkami albo w ogóle dniami wolnymi, w praktyce zatem ten pracownik „nie traci” na urlopie wypoczynkowym.

W praktyce zatem te 20 albo 26 dni urlopu należy przeliczyć na godziny – urlopu udziela się bowiem w takim wymiarze, jaki pracownik ma do przepracowania danego dnia (w którym chce skorzystać z urlopu). 20 albo 26 dni urlopu to odpowiednio 160 albo 208 godzin urlopu. Jeśli zatem pracownik, zatrudniony np. w równoważnym systemie czasu pracy ma zaplanowane w trzech kolejnych dniach po 12 godzin pracy, a chce w tych dniach skorzystać z urlopu wypoczynkowego, to wykorzysta 3*12=36, a nie 3*8=24 godziny urlopu. Oznacza to, że te 3 dni fizycznej nieobecności urlopowej będą pracownika „kosztować” 4 dni przeliczeniowe i 4 godziny z puli należnego mu urlopu wypoczynkowego.

Zwróćmy uwagę, że te 20 albo 26 dni urlopu przysługuje pracownikowi za cały przepracowany rok. Jeśli zatrudnienie kończy się w trakcie roku, to te 20 albo 26 dni urlopu należy przeliczyć proporcjonalnie do okresu zatrudnienia (art. 155(1) §1 kodeksu pracy). Przykładowo z dniem 1 stycznia 2019 roku pracownik nabył prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 20 dni (to tzw. urlop kolejny), czyli 160 godzin, jednakże zawarta z nim umowa rozwiązała się w dniu 31 lipca 2019 roku. Przysługuje mu zatem u tego pracodawcy urlop wypoczynkowy liczony proporcjonalnie: 7/12 z 20, czyli po zaokrągleniu 12 dni, a więc 96 godzin urlopu. Jeśli ten pracownik pracował w ten sposób, że jego dniówka robocza wynosiła 12 godzin, a inne dni miał wolne (aby tę wydłużoną dniówkę zrównoważyć), to miał on prawo do fizycznej nieobecności urlopowej 96/12 = 8 dni. Powyższe oznacza, że w okresie zatrudnienia u tego pracodawcy nabył on prawo do 12 dni przeliczeniowych urlopu wypoczynkowego, przy czym jeśli chciał korzystać z tego urlopu, to mógł to zrobić tylko w 8 dniach roboczych (de facto jeden jego dzień roboczy to półtora dnia urlopu przeliczeniowego).

Podobnie, jeśli pracownik pracuje w niektóre dni np. po 12 godzin, a w inne dni po 6, to przeliczeniowy dzień urlopu wypoczynkowego to nadal 8 godzin, natomiast wykorzystanie zależy od zaplanowanego wymiaru w danym dniu. Jeśli w poniedziałek pracownik ma zaplanowane np. 12 godzin pracy, we wtorek 12 godzin pracy, czwartek 6 godzin pracy, a wtorek i piątek ma wolne, to chcąc mieć cały tydzień wolny od pracy musi on wykorzystać w sumie 12+12+6=30 godzin urlopu, czyli 3 dni przeliczeniowe i 6 godzin.