Czy można zwolnienie lekarskie zastąpić urlopem wypoczynkowym, aby nie stracić na wynagrodzeniu?

Za czas niezdolności do pracy, spowodowanej chorobą czy wypadkiem w drodze do/z pracy lub w pracy pracownik co do zasady nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego albo zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego czy wypadkowego. Z reguły to wynagrodzenie chorobowe czy zasiłek wypłacane są w wysokości 80% podstawy (z pewnymi wyjątkami, np. za czas zwolnienia lekarskiego w ciąży należy się wynagrodzenie chorobowe czy zasiłek w wysokości 100% podstawy, za czas niezdolności do pracy po wypadku przy pracy należy się zasiłek 100% podstawy itp.). W każdym razie w większości przypadków idąc na zwolnienie lekarskie pracownik traci na wynagrodzeniu. Może się też zdarzyć sytuacja, w której pracownik korzystający ze zwolnienia lekarskiego traci prawo do premii za obecności, czy inne świadczenia płacowe, pomniejszane za czas nieobecności chorobowej. Wielu pracowników zastanawia się wówczas, czy zwolnienie lekarskie można zastąpić urlopem wypoczynkowym – w ten sposób „marnują” oni co prawda określoną ilość dni urlopu wypoczynkowego z należnej im puli, ale nie tracą na wynagrodzeniu (co do zasady bowiem za czas urlopu wypoczynkowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia urlopowego i generalnie na wynagrodzeniu nie traci).

Urlop wypoczynkowy zamiast zwolnienia lekarskiego – czy tak można?

Jeśli pracownik otrzymuje zwolnienie lekarskie na określony czas, to ma w jego trakcie postępować zgodnie ze wskazówkami lekarza oraz unikać podejmowania aktywności, które mogłyby opóźnić lub uniemożliwić odzyskanie zdolności do pracy. Z kolei udzielenie urlopu wypoczynkowego pracownikowi, który jest niezdolny do pracy z powodu choroby, jest sprzeczne z przepisami i niedozwolone. Dotyczy to również urlopu na żądanie.

Co prawda pracownik ma prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego i co do zasady z urlopu tego korzysta w sposób, którego nie musi uzgadniać z pracodawcą, ale nie może z niego korzystać w sposób, który ma służyć omijaniu przepisów prawa. Należy pamiętać, iż od grudnia 2018 roku zwolnienia lekarskie wystawiane są co do zasady w formie elektronicznej – jeśli lekarz wystawia zwolnienie lekarskie, to ZUS o tym wie niemal natychmiast, co znacznie ułatwia przeprowadzenie ewentualnej kontroli pracownika na zwolnieniu lekarskim.

Co więcej – urlopów wypoczynkowych udziela się co do zasady zgodnie z planami urlopowymi, a jeśli w danym zakładzie planów urlopowych się nie tworzy, z urlopu wypoczynkowego pracownik korzysta w terminie uzgodnionym z pracodawcą. Pracodawca nie musi zgadzać się na udzielenie urlopu wypoczynkowego w terminie, wskazanym przez pracownika, w szczególności w terminie pokrywającym się z okresem zwolnienia lekarskiego i niezdolności do pracy z powodu choroby. Nie ma również możliwości, aby pracownik skorzystał bez zgody pracodawcy z przysługującego mu urlopu na żądanie.

Może się okazać, że pracownik zechce ukryć przed pracodawcą fakt swojej niezdolności do pracy z powodu choroby. Takie zachowanie jest jednak ryzykowne – przede wszystkim pracodawca dysponujący profilem na Platformie Usług Elektronicznych ZUS może bardzo łatwo sprawdzić, czy w danym okresie pracownik nie powinien przebywać na zwolnieniu lekarskim, a gdyby okazało się, że powinien, ale pracownik ten fakt przed pracodawcą ukrył, to jest to podstawa do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy nawet bez zachowania okresu wypowiedzenia, w trybie dyscyplinarnym.

Nie ma zatem możliwości, aby pracownik zamienił niejako zwolnienie lekarskie na urlop wypoczynkowy. Jeśli lekarz wystawi mu zwolnienie lekarskie, to znaczy, że uznał, że pracownik jest do pracy niezdolny i okres zwolnienia lekarskiego ma wykorzystać zgodnie z przeznaczeniem tego zwolnienia, a więc w celu powrotu do zdrowia.