Zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę

Zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę przysługuje pracownicy, z którą w trakcie urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego rozwiązano stosunek pracy. Taka sytuacja – rozwiązanie stosunku pracy w czasie urlopu macierzyńskiego albo rodzicielskiego może mieć miejsce, jeśli np. sama pracownica, korzystająca z tego urlopu, wypowiedziała umowę o pracę, umowę wypowiedział pracodawca z powodu likwidacji zakładu pracy, czy po prostu umowa o pracę była umową zawartą na czas określony i rozwiązała się z dniem, do jakiego była zawarta (a w tym dniu pracownica przebywała już na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym).

Zgodnie z art. 184 kodeksu pracy za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tzw. ustawy zasiłkowej). Nie oznacza to jednak, że ten zasiłek macierzyński przysługuje jedynie w czasie, kiedy stosunek pracy trwa.

Jeśli pracownica korzysta z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego, to ma zapewnioną ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Pracodawca nie może jej w czasie urlopu związanego z rodzicielstwem wręczyć wypowiedzenia, natomiast sama pracownica może umowę wypowiedzieć.

Swój bieg rozpoczyna okres wypowiedzenia (więcej o tym tutaj – jak się liczy okres wypowiedzenia) a po jego upływie umowa o pracę rozwiązuje się – nie ma znaczenia, że w tym czasie pracownica przebywa na urlopie macierzyńskim czy rodzicielskim – zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę przysługuje do czasu, do jakiego pracownica normalnie korzystałaby z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego, gdyby umowa o pracę trwała nadal.

Co ważne, umowa o pracę może zostać w trakcie urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego rozwiązana za porozumieniem stron. Taki trym zakończenia stosunku pracy również w tym wypadku nie ma znaczenia dla prawa do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia – zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę przysługuje nadal.

Zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę – czy przysługuje i komu?

Urlop macierzyński czy rodzicielski to uprawnienia, przysługujące pracownikom, a więc osobom zatrudnionym w stosunku pracy. Jeśli stosunek pracy kończy się, kończy się również urlop macierzyński czy rodzicielski, nie oznacza to jednak, że zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę „automatycznie przestaje być wypłacany”.

Pracownica korzysta z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego jedynie w czasie obowiązywania umowy o pracę, a po ustaniu zatrudnienia nie przysługuje jej pozostała część urlopu rodzicielskiego czy macierzyńskiego, ale za okres tej pozostałej części (do dnia, do którego urlop macierzyński czy rodzicielski miałyby trwać) jedynie zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę, zgodnie z art. 29a ustawy zasiłkowej. Stosownie do tego przepisu zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

Powołany przepis wskazuje wyraźnie – zasiłek macierzyński należy się za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego itd. Nie stanowi on, że zasiłek należy się w czasie urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego, ale za okres ustalony jako okres tego urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego itp. Nie ma tu zatem znaczenia faktyczny okres korzystania z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego, jeśli w ich trakcie dochodzi do rozwiązania stosunku pracy – zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę przysługuje normalnie, za okres, do jakiego miałby trwać ten urlop macierzyński czy rodzicielski. Samo ustanie tytułu do ubezpieczenia chorobowego, czyli zakończenia stosunku pracy w trakcie urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego pozostaje bez znaczenia dla prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę – kto wypłaca?

Dopóki stosunek pracy trwa, zasiłek macierzyński za czas urlopu macierzyńskiego albo rodzicielskiego wypłaca albo pracodawca albo już bezpośrednio ZUS. Wszystko tu zależy od liczby zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego. W każdym razie – jeśli w czasie trwania zatrudnienia i urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego zasiłek wypłacał pracodawca, to od dnia po zakończeniu zatrudnienia wypłaca go już ZUS.

Z kolei jeśli w czasie trwania umowy o pracę zasiłek macierzyński wypłaca ZUS, to ZUS zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę również nadal wypłaca ZUS.

W tym pierwszym przypadku, czyli przekazania wypłaty zasiłku macierzyńskiego do ZUS po rozwiązaniu stosunku pracy pracodawca musi wypełnić i przekazać do ZUS m.in. formularz Z-3. Na jego podstawie ZUS ustali podstawę do zasiłku macierzyńskiego po rozwiązaniu umowy o pracę i jego wysokość.

Dopóki jednak stosunek pracy trwa, a płatnikiem zasiłku jest pracodawca, to ta podstawa do zasiłku macierzyńskiego zostaje ustalona już z reguły dużo wcześniej – pracownica w ciąży przez jakiś czas przebywa na zwolnieniu lekarskim, od dnia porodu (albo na swój wniosek do 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu) przebywa na urlopie macierzyńskim z prawem do zasiłku macierzyńskiego, a podstawa do tego zasiłku jest taka sama, jaka była dla wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego w ciąży (więcej o tym tutaj: Ile dostanę na zwolnieniu lekarskim w ciąży).

Przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu a zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy

Stosownie do przepisu art. 177 §3 kodeksu pracy o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Jednocześnie dzień porodu jest co do zasady pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego. A zgodnie z art. 30 ust. 4 ustawy zasiłkowej ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.

W takim wypadku natomiast dzień porodu jest jednocześnie ostatnim dniem zatrudnienia – sama umowa o pracę przedłużyła się do dnia porodu i w tym dniu rozwiązała z mocy prawa. Zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę przysługuje tej pracownicy na ogólnych zasadach. W praktyce powstaje pytanie – czy skoro pracodawca jest płatnikiem zasiłku jedynie do dnia porodu, to czy musi wypłacić zasiłek za ten jeden dzień, skoro od dnia następnego zasiłek macierzyński po ustaniu umowy o pracę wypłaca ZUS?

Teoretycznie tak, w praktyce jednak, aby ułatwić sobie życie, pracodawca może przekazać do ZUS wypłatę zasiłku za dzień porodu. Odpada wówczas choćby konieczność wykazywania tego zasiłku na dokumentach RCA i RSA, przekazywanych do ZUS. Jest to możliwe na mocy przepisu art.  61 ust. 2 lit. d ustawy zasiłkowej – prawo do zasiłków określonych w ustawie oraz ich wysokość ustalają i zasiłki te wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia.

W takiej sytuacji pracodawca wskazuje po prostu na formularzu Z-3 cały okres zasiłkowy, za który przysługuje zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę, łącznie z dniem porodu. Nie ma znaczenia, że w dniu porodu umowa o pracę jeszcze trwa i z tym dniem się kończy.